تفاوت حسابداری و حسابرسی
البتهکه هم حسابداری و هم حسابرسی؛ هر دو در حیطه امور مالی قرار میگیرند اما واحد نخواهند بود و در حوزه کسبوکار با تفاوتهای برجستهای همراه خواهند گشت. به طور جامع حسابداری به مدیریت سوابق مالی افراد یا شرکت و گزارش امور مالی اطلاق خواهد گشت اما حسابرسی سوابق حسابداری افراد یا شرکتها را مورد کنکاش قرار میدهد تا معین گردد که آیا اطلاعات در غالب مشروع قرار میگیرد یا خیر.
منظور از حسابداری چیست؟
به جرات میتوان حسابداری را زبان تجارت نامید و حسابدار را شخصی صاحب اهمیت در این حوزه خواند. در این حیطه اطلاعاتی ارائه خواهند گشت که دارای ماهیت مالی هستند و در زمینه تصمیمات مهم اقتصادی به افراد درون سازمانی و برون سازمانی یاری میدهند. همه این اطلاعات در یک پروسه تکامل یافته شناسایی، ثبت، طبقه بندی، خلاصه کردن، تجزیه و تحلیل در غالب صورتهای مالی جمعآوری خواهند گشت و برای ارائه به شکل صورت گردش وجوه نقد، ترازنامه، صورت سود و زیان قرار میگیرد.
منظور از حسابرسی چیست؟
اما حسابرسی همچون حسابداری دارای ریشه تاریخی است. هر زمان که سخن از انتقال بودجه مالی به میان میآید نوعی حسابرسی و بازرسی با خود بهمراه دارد. حدود سال ۱۳۱۱ بود که برای اولین بار حسابرسی در قوانین به واسطه قانون تجارت در کشور ایران مطرح گشت. وابسته به این قانون تعریف شده همه شرکتهای سهامی وظیفه داشتند که گروهی از افراد را با هدف بررسی نمودن حسابها، اسناد و مدارک شرکت و ارائه گزارش آن به مجمع عمومی منتخب نمایند. از این زمان به بعد قانونهای متعدد اصلاحیههای بسیاری در باب حسابرسی وضع گردید. این روند تا جایی ادامهدار بود که بالاخره تا در سال ۱۳۶۶ سازمان حسابرسی در کشور ایران تاسیس گشت. درست است که از این مبحث، در غالب یک حرفه مستقل در کشور پردهبرداری شد اما در جایگاه یک رشته تحصیلی کاملا مجزا قرار نمیگرفت و در مواد اصلی درسهای همه رشتهها و در همه مقاطع رشته حسابداری وجود داشت.
تفاوت حسابداری و حسابرسی
- حسابداری و حسابرسی وابسته به موارد استفادهای که دارا هستند در جایگاه بسیار مهمی قرار میگیرند اما تفاوتهای برجسته میان این دو، سبب مجزا شدنشان از یکدیگر شده است. در واقع باید بیان داشت که حسابداری فرآیندی کاملا مستمر بوده که بر ثبت، تهیه دقیق کلیه تراکنشها و صورتهای مالی متمرکز گشته؛ اما حسابرسی پروسهای مستقل و عدم وابسته یه هر فاکتور دیگری است که بر ارزیابی انتقادی صورتهای مالی و ارائه نظر بیطرفانه در باب صحت یا کذب آنها احاطه دارد.
- اگر از بعد نوع ماهیت و تعریف به شناخت هر یک از آنها بپردازیم؛ حسابداری را نگهداری سابقههای معاملات مالی و تهیه نمودن صورتهای مالی خواهیم دانست. در حالیکه در حسابرسی، بررسی انتقادی صورتهای مالی به جهت اظهار نظر در باب عادلانه بودن آنها صورت میپذیرد.
- اگر از بعد زمانی این دو مورد را در ترازوی قیاس قرار دهیم، حسابداری به شکل مستمر و با به ثبت رساندن روزانه تراکنشهای مالی امور مرتبط را به انجام میرساند اما حسابرسی دورهای انجام میپذیرد و بعد از ارائه حسابهای نهایی و صورت های مالی، هر یک سال یکبار جمعبندی میگردد.
- زمانی استارت فرآیند حسابداری زده خواهد شد که دفترداری پایان خواهد یابد اما با به پایان رسیدن حسابداری، حسابرسی شروع خواهد گشت.
- روند حسابداری غالبی آیندهنگر دارد و عموما بر معاملات و فعالیتهای مالی جاری متمرکز گشته است. در صورتیکه حسابرسی در صورتهای مالی از گذشته تنظیم گشته، مدیریت دارد.
- حسابداری همه معاملهها، سوابق و صورتهای دارای پیامدهای مالی را تحت نظارت خود قرار میدهد و حسابرسی صورتهای مالی و سوابق نهایی را؛ به همین سبب نوع پوشش فعالیتی آنها نیز سبب قرارگیریشان در دو قالب کاملا متفاوت خواهد گشت.
- از نظر جزئیبینی،حسابداری در غالب دقیقتر و ریزبینانهتری در همه تراکنش های مالی، سوابق و صورت های مالی ایفای نقش میکند، در صورتی که حسابرسی از صورتهای مالی و سوابق با تکیه بر نمونه استفاده مینماید.
- از نظر نوع و میزان تمرکز، تمرکز ابتدایی حسابداری ثبت و ارائه داشتن ذرهبینانهتره همه تراکنشها و صورتهای مالی است. اما تمرکز ابتدایی حسابرسی به ثبت رسیدن صحت و قابلیت اتکای صورتهای مالی میباشد وظیفه دارد که تشخیص دهد آیا صورتهای مالی یک تصویر واقعی از شرایط مالی واقعی واحد تجاری ارائه میدهد یا که خیر.
- اما مطمئنا با این همه تفاوت، هدف هردو این فرآیندها در مسیر متفاوتی قرار میگیرد. هدف حسابداری معین ساختن شرایط حاکم مالی، سودآوری و نوع عملکرد خواهد بود. اما هدف حسابرسی صعودی شدن نمودار اعتبار به صورتهای مالی و نوع گزارشهای سازمان است.
- از بعد شرایط مدیریتی و وضعیت حقوقی، حسابداری وابسته به استانداردهای حسابداری و همراه با درجهای از صلاحدید اداره خواهد گشت در حالیکه حسابرسی را، استانداردهای منعطف حسابرسی اداره مینمایند.
- اما بیان داشتیم که هر دو این فرآیندها روند حیاتی را طی میکنند اما نمیتوان در هیچ سازمانی از حسابداری چشم پوشید در حالیکه برای تمامی سازمانها در عملیات روزمره یا معمول با ضروریت همراه است اما هیچ نیازی به حسابرسی در عملیات روزمره نخواهد بود.
- از لحاظ فردیت و بخش دریافت گزارش، هر دو مسیر متفاوتی را میپیمایند به این صورت که همه گزارش حسابها به مدیریت سازمان؛ اما گزارش حسابرسی در اختیار سهامداران قرار میگیرد.
- از بعد وظایفی که هر یک از از افراد قرار گیرنده در راس این امور انجام میدهند با دو معقوله کاملا متفاوت روبرو هستیم به نحوی که، مسئولیت حسابدار به تهیه حسابها اطلاق میشود اما حسابرس بعد از تهیه و ارائه گزارش حسابرسی مسئولیتش را آغاز مینماید.
سخن پایانی
البته که در این مبحث به شکل کاملا برجستهای، حسابداری و حسابرسی را در دو دسته مجزا از هم قرار دادیم. اما ناگفته نماید که این دو فرآیند متفاوت، گاهی مکمل یکدیگر خواهند بود. حسابداران قادر هستند که از دانش حرفهای حسابرس اطلاعات مفیدی دریافت نمایند و بهترین شیوهها را در پروسه حسابداری خود اجرا کنند. امکان دارد که حسابرس به جهت کسب آگاهی جامع از سیستم حسابداری یک سازمان و جنبه های فنی کسب و کار دست به دامان حسابداران شود. در این همکاری هر موردی از تقلب یا خطا که از چشم به دور بماند، ریشه در بیاحتیاطی حسابرس خواهد داشت.