مالیات عایدی سرمایه چیست؟
مالیات‌های دریافتی از شهروندان انواع به خصوصی دارند؛ مالیات بر عایدی هم نوعی از مالیات است و به افرادی تعلق می‌گیرد که با فروش بخشی از دارایی خود، سودی به دست می‌آورند. برای درک بهتر به این مثال توجه کنید، اگر فرد با خریدوفروش مسکن، خودرو، ارز و یا کالا سود کند، باید بخشی از این سود را به‌عنوان مالیات بپردازد.
نخستین‌بار آمریکا در سال 1913 قانونی را به‌عنوان مالیات بر عایدی سرمایه اجرا کرد؛ پس از جنگ جهانی دوم و افزایش ناگهانی قیمت مسکن، دولت‌های مختلف در سراسر دنیا قوانین مالیاتی مشابهی را اجرا کردند به‌طوری‌که امروز تنها 33 کشور قانونی برای مالیات بر عایدی سرمایه ندارند.
انواع مالیات بر عایدی سرمایه
مالیات بر عایدی سرمایه نوعی از مالیات است که باهدف جلوگیری از سوداگری در برخی از بازارها، وضع می‌شود تا از افرادی که به‌صورت مکرر و گسترده، معاملاتی انجام داده و سرمایه‌های خود را افزایش می‌دهند، مالیات دریافت شود.
مالیات بر عایدی سرمایه بر سودی که از فروش انواع دارایی‌های غیرتولیدی کسب می‌شود تعلق می‌گیرد. بر اساس اینکه این مالیات‌ها بر چه کالاهایی اعمال می‌شوند، دسته‌بندی‌شده و مالیات گرفته می‌شود.
این دارایی‌ها می‌توانند شامل زمین، سهام، مسکن، اوراق بهادار، آثار هنری، عتیقه‌جات و تمامی چیزهایی است که بدون این که بر روی آنها فعالیتی کرده باشید برای شما سود به همراه داشته باشند، حتی خودروی اتومبیل هم می‌تواند در میان دسته کالاهایی باشد که مشمول مالیات می‌شوند.
توجه کنید که در صورتی این اموال شامل مالیات بر عایدی سرمایه خواهند شد که توسط نگه‌داشتن آنها قیمت اولیه آن افزایش‌یافته باشد به عبارتی در صورتی باید مالیات بپردازید که هنگام فروش آن سود ببرید، در کشورهای مختلف این موارد به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی تفاوت دارند:
مالیات بر عایدی مسکن و املاک
طبق قانون مالیات بر عایدی سرمایه، اگر فردی مسکنی خریداری کند و پس از مدتی اقدام به فروش آن کند، باید از مقدار سود این معامله طبق مدت نگهداری آن مبلغی به‌عنوان مالیات پرداخت کند.
فعالیت‌های سوداگرانه در بخش املاک به دلیل ایجاد تقاضای کاذب قیمت‌ها را افزایش می‌دهد و باعث ایجاد بار سنگین روانی، ناتوانی مردم و عدم پاسخگویی به نیاز ضروری در جامعه می‌شود. مالیات بر عایدی املاک سوداگری در بازار املاک باعث را مهار می کند و بازار را به سمت سالم‌سازی و رشد منطقی قیمت املاکسوق می دهد.
مالیات بر عایدی سهام
دومین بازار اصلی و مهمی که دولت می تواند مالیات بر عایدی سرمایه دریافت کند، مالیات بر سهام و اوراق بهادار است.
مالیات از سودی است که توسط سهام، سهم‌الشرکه و سود سپرده بانکی دریافت می‌شد؛ اما در خردادماه 1401 مجلس شورای اسلامی، در بندی که دولت به‌عنوان مالیات بر عایدی سرمایه در لایحه بودجه قرار داده بود که پس از ایجاد اصلاحیه، سهام و سپرده بانکی از این بند حذف کرد؛ این کار برای حمایت از سهام‌داران خرد، مالیات بر سهام و سپرده بانکی در بودجه انجام شد و بدین‌وسیله بازارهای دیگری را که و جود دارند برای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه از آنها در اولویت قرار دارد.
نرخ مالیات بر عایدی سرمایه و نحوه محاسبه آن
این نرخ در بازارهای مالی مختلف با یکدیگر متفاوت است. محاسبه مالیات بر عایدی املاک درصورتی‌که حدفاصل خرید تا فروش زیر یک سال باشد 40 درصد مالیات محاسبه می‌شود و با هرسال نگه‌داشتن ملک، سه درصد از آن 40 درصد کاسته می‌شود، در سال دوازدهم پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه املاک موردنظر با نرخ ثابت 4 درصد صورت می‌گیرد.
در مورد خودرو، نگهداری کمتر از یک سال مشمول 30 درصد مالیات و پس از یک سال، هرسال نگهداری 10 درصد از آن 30 درصد می‌کاهد به طوری که از سال چهارم به بعد نیز نرخ مالیات صفر به صفر می‌رسد.
نگهداری سایر دارایی‌ها مانند طلا، سکه، ارز، جواهرآلات و … با نگهداری کمتر از یک سال 30 درصد، نگهداری یک تا دو سال 20 درصد و اگر دارایی منقول بیش از دو سال نگهداری شود به مقدار 10 درصد مشمول این مالیات خواهد بود.
نحوه پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه
قانون مالیات بر عایدی سرمایه صرفاً باهدف تحقق بازارهای مالی سالم و جلوگیری از آسیب‌های مالی به قشرهای متوسط و پایین‌تر وضع شده است و دست دلالان و سوداگران را برای ایجاد اختلال در نظام مالی کشور ببندد. ازآنجاکه در این قانون 98.5 درصد خانوارهای کشور از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند و این مالیات به‌درستی برای ثروتمندان و سرمایه‌گذاران است به‌وسیله این قانون از ایجاد و رشد شکاف طبقاتی بین اقشار مختلف جامعه ممانعت می‌شود.
در کشورهای مختلف به روش‌های متفاوتی دریافت می‌شود. در بیشتر کشورها مودیان اطلاعات عواید سرمایه را شخصاً در اظهارنامه مالیاتی ذکر می‌کنند و همان‌طور که مالیات‌های دیگر پرداخت می‌شود، این مالیات نیز پرداخت خواهد شد.
تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات ارزش‌افزوده
مالیت بر ارزش‌افزوده جزو مالیات‌های غیرمستقیم حساب می‌شود. مالیاتی که شهروندان بارها ممکن است بپردازند و مفهومی است که در بین عوام به‌عنوان مالیات شناخته می‌شود؛ زیرا مالیات بر ارزش‌افزوده بر سود حاصل از کار انجام شده بر روی یک محصول تعلق می‌گیرد، همچنین شامل کالا و خدماتی می‌شود که در چرخه تولید قرار دارند و همه‌روزه اغلب افراد با آن سروکار دارند.
درحالی‌که مالیات بر عایدی سرمایه به سود حاصل از فروش کالاهایی که مولد نیستند (مانند ارز، طلا، خودرو و مسکن) تعلق می‌گیرد.
سخن پایانی
از جمله اهداف متعددی که قانون عایدی سرمایه به دنبال دارد جلوگیری از فعالیت‌های سوداگرانه است. بدین ترتیب طبیعی است که سودجویان ،سوداگران و حتی فعالان اقتصادی مخالف پرداخت این مالیات باشند زیرا این مالیات سود حداکثری آنها را از نوسانات قیمتی با اختلال مواجه می کند و اجازه نمی دهد که آنها به اهداف خود برسند.