تعریف مرخصی در قانون کار چیست؟
طبیعتا واژه مرخصی نیاز به تعریف خاصی ندارد چراکه بارها با دلایل متعدد به آن نیاز یافته‌ایم. در واقع و در بطن قانون کار مرخصی یکی از حقوق طبیعی کارگران و کارمندان است که وابسته به آن در روز غیرتعطیل، کار به تعطیلی می‌انجامد. این روند برای هر فردی در طول یک سال با بعد زمانی معینی، ذکر می‌گردد که در انواع مختلفی، تحقق می‌یابد.
انواع مرخصی در قانون کار
اما اگر با قوانین جامعی که از انواع مرخصی‌ها در قانون کار ذکر گشته است، آشناییت کامل ندارید تا ادامه با ما همراه باشید تا هر مورد را با تمام جزئیات مورد بررسی قرار دهیم.
مرخصی همراه با پرداخت عدم حقوق
در این نوع از مرخصی بدون حقوق، همه چیز کاملا آشکار است و برای تعطیلی‌هایی که انجام می‌گردد، هیچ حقوق و مزایایی پرداخت نخواهد گشت. در زمان بهره‌بردن از این نوع مرخصی، قراردادی که بین کارگر یا کارمند با شرکت یا کارفرما تنظیم شده، در حالت تعلیق قرار خواهد گرفت. البته ناگفته نماند که عدم پرداخت دستمزد برای این مدت نمی‌‌تواند بعد زمانی بی‌حدومرزی را به آن ببخشد. سقف مدت این مرخصی در قانون کار ۷۳۰ روز، یعنی دوسال است. مرخصی تحصیلی یا مرخصی برای سفر حج را می‌توان در این گروه قرار دارد.
مرخصی استحقاقی
منظور از مرخصی استحقاقی، دریافت مرخصی سالانه کارمندان یا مرخصی استحقاقی تعطیلات با دریافت حقوق از کارفرمایان است که، وابسته به قانون اجرایی از سوی اداره کار هر یک از پرسنل کاری ۲/۵ روز در هر ماه حق استفاده از این شرایط را دارا هستند. که در یک جمع‌بندی به ۲۶ روز در سال می‌رسد.
مرخصی استعلاجی
در میان فرصت‌هایی که در غالب مرخصی و وابسته به دلایل متعدد از سوی اداره کار تاییدیه دریافت می‌نماید، مرخصی استعلاجی در جایگاه پرچالش‌ترین آن‌ها قرار می‌گیرد که نیازمند دریافت تاییدیه از سازمان تامین اجتماعی است. در این نوع از مرخصی هیچ بعد زمانی مشخصی تعریف نشده چراکه وابسته به تشخیص پزشک و شرایط جسمانی و روانی هر فرد، زمان استراحت متفاوتی در نظر گرفته می‌شود. بعد از تشخیص پزشک، مجددا مراحل به واسطه پزشک معتمد یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی به تصویب می‌رسد تا موفق شوند از دستمزد، سوابق کار و بازنشستگی خود به شکل تمام‌وکمال بهرهمند گردند. طبق قانون مدنی اداره کار هر مرخصی استعلاجی نهایتا در ۴ ماه به اتمام می‌رسد اما اگر پای یک بیماری صعب الاعلاج و نیاز به استراحت یک ساله یا بیشتر به میان آید، کارگر را بازنشسته خواهد شد.
مرخصی ساعتی
مرخصی ساعتی یکی از زیر مجموعه‌های مرخصی استحقاقی محسوب می‌گردد که عموما به امور اداری یا ضروری که از پیش برنامه‌ریزی برای آن نداشته‌اند، مرتبط می‌شود. ناگفته نماند که زمان مرخصی در میان سازمان‌های مختلف و وابسته به قوانین مدیریتی، متفاوت است. در برخی از سازمان‌ها مرخصی ساعتی به حداکثر ۲ ساعت و در برخی دیگر به ۵ یا ۶ ساعت ساعت می‌رسد. مجموع این ساعات در طی هر ماه به ۲/۵ روز خواهد رسید. البته چالشی که در این میان بیان می‌گردد صعودی شدن مرخصی‌های ساعتی و مساوی شدن آن با عدم پرداخت حقوق و مزایا چون سابقه بیمه به واسطه کارفرما می‌باشد.
مرخصی بین تعطیلی
یکی از انواع مرخصی‌ها که در صدر جدول میزان درخواست‌ها از سوی کارمندان و کارگران قرار می‌گیرد، مرخصی بین تعطیلی است. در این نوع مرخصی‌های تایید شده از سوی اداره کار، فرد متقاضی تمایل دارد تا یک روز میان دو تعطیلی تقویمی یا رسمی را مرخصی دریافت نماید. در این صورت روزهای بعدی که تعطیلات رسمی هستند هم جزئی از مرخصی استحقاقی محسوب خواهند شد. پس اگر تصمیم به استفاده از این نوع را داشتید حتما تمامیت قوانین ذکر شده مرتبط به این مورد، در اداره کار را مرور نمایید.
مرخصی پاس شیر
وابسته به ماده ۶ قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و نیز حمایت از مادران شیرده، زنان شاغل قادر خواهند بود که از تولد تا دوسالگی فرزندشان، از مرخصی ساعتی پاس شیر بهرهمند شوند. البته این تایم در ابتدا، اواسط، انتها ساعت کاری و نیز یک یا چندقلو بودن فرزندان متغیر است.
مرخصی حج
در موردهای قبلی اشاره کوتاهی یه مرخصی حج داشتیم و بیان نمودیم که با عدم پرداخت حقوق همراه می‌گردد. اما وقتی یک کارگر یا کارمند در مدت ۳۰ روز مرخصی استحقاقی را را ذخیره داشته باشد، قادر خواهد بود که در زمان سفرحج واجب بدون حذف حقوق و مزایا از آن بهره ببرد. کافی است تا در باب انواع مرخص‌های قانون اداره کار اطلاعات تکمیلی را دست داشته باشید تا بتوانید تمام حقوق خود را حفظ نمایید.
مرخصی ازدواج و اقوام درجه یک
همه افراد شاغل این حق را دارا هستند که از سه روز مرخصی همراه با دلایلی چون ازدواج دائم و فوت اقوام درجه یک چون همسر، پدر، مادر، فرزند استفاده کنند. البته امکان انتقال این ۳ روز به مدت زمان دیگری نخواهد بود و تنها در زمان وقوع علت می‌توان از این فرصت همراه با حقوق بهرهمند گشت.
مرخصی زایمان
براساس قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب، تایم مشخص برای مرخصی زایمان در همه زنان شاغل در حیطه دولتی و خصوصی ۹ ماه است و همینطور در پدران آن‌ها دو هفته مرخصی اجباری تصویب می‌گردد. حقوق خانم‌های شاغل در این شرایط به واسطه سازمان تامین اجتماعی پرداخت و طبق ماده ۷۵ قانون کار، فرد بعد از پایان این دوران قادر خواهد بود به شرایط سابق شغلی خود باز‌گردد. خانم شاغل علاوه بر بهره‌مندی از حقوق ۹ ماهه، سابقه بیمه خود را حفظ خواهد نمود.
سخن پایانی
مبحث مرخصی در قانون کار، داستان پیچیده و چالش‌برانگیزی در حوزه‌های شغلی نخواهد بود. البته وابسته به آنکه هم کارفرمایان و هم پرسنل شغلی، تمامیت و جزئیات این قوانین را رعایت نمایند و به حقوق متقابل یکدیگر احترام بگذارند. با رعایت این حقوق دوطرفه در غالب‌های متعدد، محیط شغلی سالمی ایجاد خواهد گشت که علاوه‌بر آرامش طرفین راندمان کاری نمودار صعودی را خواهد یافت. یکی از مهمترین قوانین حاکم در این حوزه، علاوه‌بر بعد مالی رعایت حق مرخصی در شرایط خاص، اضطراری و استراحت کارگر و کارمند است.